Ο πιο εύκολος τρόπος για τον επαγγελματία για να διαφημίσει τα προϊόντα του είναι η συσκευασία. Η συσκευασία είναι που μπορεί να μετατρέψει ένα γλύκισμα σε ένα ζεστό δώρο αλλά και προστατεύει το τρόφιμο κατά την μεταφορά του. Στο ράφι του super market επίσης, η εντυπωσιακή συσκευασία επηρεάζει, θεωρώντας ασυνείδητα ότι το προϊόν με την καλύτερη συσκευασία είναι και καλύτερο ποιοτικά.
Σύμφωνα με έρευνα που έγινε το 2007 στην Μεγάλη Βρετανία, στην απόφαση αγοράς ανάμεσα σε δύο όμοια προϊόντα, η ποιότητα του προϊόντος συμβάλλει μόλις στο 37%, ενώ η ελκυστικότητα της συσκευασίας συμβάλλει στο 63%. Όμως, η ασφαλής μεταφορά του τροφίμου καθώς και η καταλληλότητα των υλικών της συσκευασίας είναι εξίσου απαραίτητα στοιχεία για την αρτιότητα της συσκευασίας.
Έτσι, η μέριμνα του επαγγελματία βασίζεται σε δύο άξονες, που είναι η ελκυστική παρουσίαση της συσκευασίας και η καταλληλότητα των υλικών συσκευασίας, σύμφωνα με τους νόμους για την προστασία του καταναλωτή.
Ο μέσος καταναλωτής είναι αρκετά ευαισθητοποιημένος όσον αφορά στην υγιεινή των τροφίμων που καταναλώνει, και αρχίζει σταδιακά να ευαισθητοποιείται και για τα υλικά συσκευασίας που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα. Αυτός που έχει την ευθύνη για την καταλληλότητα των συσκευασιών που χρησιμοποιεί είναι ο επαγγελματίας. Ο Ελληνικός Κώδικας Τροφίμων και Ποτών, ακολουθώντας τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα, ορίζει πλήρως τις προδιαγραφές της άρτιας και υγιεινής συσκευασίας. Επειδή όμως, ο επαγγελματίας δεν μπορεί να είναι ειδικός στον τομέα της συσκευασίας, και η απλή εμπιστοσύνη απέναντι στον κατασκευαστή των συσκευασιών του δεν αρκεί, είναι απαραίτητη η γραπτή δήλωση από τον κατασκευαστή για την καταλληλότητα των υλικών συσκευασίας.
“Καταλληλότητα συσκευασίας” σημαίνει μεν, η ικανότητα της συσκευασίας να διατηρεί σε άριστη κατάσταση το τρόφιμο, ώστε να μην αλλοιώνεται η εμφάνισή του, αλλά κυρίως να πληροί τις προδιαγραφές υγιεινής, δηλαδή να μην περιέχει χημικές ουσίες επικίνδυνες για την υγεία, οι οποίες κατά την επαφή με το τρόφιμο, “απελευθερώνονται” και διεισδύουν στο τρόφιμο, ή έστω όταν “απελευθερώνονται”, αυτές να είναι κάτω από συγκεκριμένα επιτρεπτά για την υγεία όρια. Η σχετική νομοθεσία της ΕΕ καθορίζει αυτά τα ανώτατα όρια των βλαβερών ουσιών, κάτω από τα οποία δεν είναι επικίνδυνες για την υγεία.
Δήλωση συμμόρφωσης
Αυτό που ορίζει ο κώδικας τροφίμων και ποτών (το άρθρο 24 και 26) είναι ότι οι κατασκευαστές συσκευασιών, είναι υποχρεωμένοι να παρέχουν στους παραγωγούς τροφίμων που τους προμηθεύουν συσκευασίες “Δήλωση Συμμόρφωσης” σύμφωνη με το άρθρο 16 του κανονισμού 1935/2004 και το άρθρο 15 του κανονισμού 10/2011. Ο επαγγελματίας καλείται να τηρεί τις προδιαγραφές που περιγράφονται στη δήλωση αυτή και έτσι είναι κατοχυρωμένος έναντι του νόμου. Η δήλωση αυτή πρέπει να υπογράφεται από τον κατασκευαστή συσκευασίας και να αναφέρει αναλυτικά τα υλικά από τα οποία είναι κατασκευασμένη η συσκευασία, την κατηγορία τροφίμου για την οποία προορίζεται και είναι κατάλληλη, καθώς και τις συνθήκες θερμοκρασίας κατά τις οποίες επιτρέπεται να έρθουν σε επαφή με το τρόφιμο. Πρόκειται για σημαντικά στοιχεία που πρέπει να λαμβάνει υπόψη του ο επαγγελματίας για τη χρήση των συσκευασιών. Για την οποιαδήποτε πλημμελή συσκευασία από κει και πέρα, την ευθύνη την έχει ο παραγωγός της συσκευασίας. Στις δηλώσεις αυτές πρέπει να αναφέρεται το χρονικό διάστημα που ισχύουν και να ανανεώνονται με τη λήξη τους.
Πώς ορίζεται η καταλληλότητα της συσκευασίας
Η καταλληλότητα ενός υλικού συσκευασίας εξαρτάται από το είδος του τροφίμου που συσκευάζεται. Για παράδειγμα, τα ξηρά και στεγνά τρόφιμα, όπως τα παξιμάδια, χρειάζονται διαφορετικές προδιαγραφές συσκευασίας από τα ψητά, που είναι λιπαρά, ζεστά και απελευθερώνουν υδρατμούς. Έτσι, η καταλληλότητα των υλικών διαφοροποιείται ανάλογα με την κατηγορία τροφίμου. Για να δοθεί εγγύηση για την καταλληλότητα της συσκευασίας στον επαγγελματία, πρέπει να ακολουθηθεί μία διαδικασία έρευνας, χρονοβόρα και πολυέξοδη. Ο παραγωγός συσκευασίας είναι υποχρεωμένος να πραγματοποιήσει χημικές αναλύσεις, τόσο των πρώτων υλών που χρησιμοποιεί, όσο και των τελικών συσκευασιών που παράγει. Οι προμηθευτές του σε πρώτες ύλες είναι με την σειρά τους υποχρεωμένοι, αφού διεξάγουν τις αντίστοιχες χημικές αναλύσεις, να τους παρέχουν τα πιστοποιητικά καταλληλότητας. Ο παραγωγός συσκευασίας πρέπει να συγκρίνει τα αποτελέσματα των αναλύσεων με τα επιτρεπτά όρια που θέτουν Ευρωπαϊκοί Κανονισμοί, όπως ο κανονισμός 10/2011 της νομοθεσίας της ΕΕ, που αφορά τα πλαστικά υλικά, ή ο κανονισμός 1935/2004 που αφορά γενικά τα υλικά συσκευασίας όλων των κατηγοριών. Αντίστοιχα, πρέπει να συγκρίνει τα αποτελέσματα με τα επιτρεπτά όρια του Ελληνικού Κώδικα Τροφίμων και Ποτών (άρθρο 24 που αφορά στο χαρτί συσκευασίας και άρθρο 26 που αφορά στα πλαστικά).
Από την σύγκριση αυτή προκύπτει η προδιαγραφή της συγκεκριμένης συσκευασίας, που ορίζει για ποια κατηγορία τροφίμου είναι κατάλληλη, με ποιες προϋποθέσεις και σε ποια θερμοκρασία (ανώτερη – κατώτερη). Βάσει των αποτελεσμάτων τωναναλύσεων, κάθε κατασκευαστής συσκευασιών υποχρεούται να υπογράψει τη λεγόμενη “Δήλωση Συμμόρφωσης” για κάθε είδος συσκευασίας. Στον πίνακα 1 φαίνονται σύμφωνα με τον κανονισμό 10/2011 οι συνθήκες δοκιμών (χρόνος – θερμοκρασίες) για την επαφή των υλικών με τρόφιμα, ώστε να διερευνηθεί η καταλληλότητα τους.
Σημεία προσοχής στην καταλληλότητα της συσκευασίας
Είναι χρήσιμο ο επαγγελματίας, να είναι σε θέση να διακρίνει, κατά το δυνατόν, την καταλληλότητα των υλικών συσκευασίας, καθώς και βασικά σημεία προσοχής όσον αφορά στην αποθήκευση των συσκευασιών. Ένα από τα σημαντικά σημεία προσοχής σε μια συσκευασία που έρχεται σε άμεση επαφή με το τρόφιμο είναι τα ίχνη χρωμάτων που περιέχουν χημικές ουσίες βλαβερές για τον άνθρωπο, στο εσωτερικό του κουτιού. Αυτό οφείλεται σε πλημμελή διαδικασία εκτύπωσης με αποτέλεσμα να μεταφέρονται στο τρόφιμο τα χρώματα αυτά. Η περίπτωση αυτή ποινικοποιείται βάσει του Ευρωπαϊκού κανονισμού 2023/2006, όπου αναφέρεται συγκεκριμένα ότι “στα τυπωμένα
υλικά συσκευασίας δεν πρέπει να υπάρχει αποβαφή και μεταφορά στο εσωτερικό του κουτιού και στη συνέχεια στο τρόφιμο”. Ένας σημαντικός κίνδυνος είναι αυτός της “μετανάστευσης” βλαβερών ουσιών από την εξωτερική επιφάνεια του κουτιού στο τρόφιμο. Έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί να έχουν “μεταναστεύσει” επικίνδυνες χημικές ουσίες, όπως η βενζοφαινόνη, στο τρόφιμο, χωρίς αυτό να έρχεται σε άμεση επαφή με την επιφάνεια του κουτιού που είναι επιστρωμένη με τις ουσίες αυτές. Ακόμα και αν το τρόφιμο είναι μέσα σε σακουλάκι κλεισμένο αεροστεγώς, η ουσία αυτή δεν είναι σίγουρο ότι εμποδίζεται να περάσει μέσα στο τρόφιμο!
Η σχετική νομοθεσία της ΕΕ: 1935/2004 για τα υλικά συσκευασί ας και 10/2011 για τα πλαστικά υλικά, όπου έχουν ενσωματωθεί αντίστοιχα στα άρθρα 24 – 26 του Ελληνικού Κώδικα Τροφίμων και Ποτών ορίζει τα ανώτατα επιτρεπτά όρια περιεκτικότητας των βλαβερών αυτών ουσιών μέσα στο τρόφιμο, ώστε να μην είναι επικίνδυνες για την υγεία.
Είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε ότι ο ΕΦΕΤ (Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων) πραγματοποιεί δειγματοληπτικούς ελέγχους ή ελέγχους κατόπιν καταγγελίας, σε παραγωγούς υλικών συσκευασίας, σε κυτιοποιούς, αλλά και σε επαγγελματίες χρήστες (ζαχαροπλάστες, αρτοποιούς, εστιάτορες) στους οποίους μπορεί να γίνουν κάποιες συστάσεις και κατόπιν με επανέλεγχο μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα, να διαπιστώθεί αν οι συστάσεις αυτές έχουν διορθωθεί. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις επιβάλλει πρόστιμο, όπως στην περίπτωση μη επίδειξης της “Δήλωσης Συμμόρφωσης”.
Βασικά σημεία για σωστή αποθήκευση της συσκευασίας
Τα περισσότερα υλικά συσκευασίας είναι ευαίσθητα στην υψηλή θερμοκρασία και στην υγρασία. Τα υλικά τους, χαρτί, πλαστικό, μελάνια, βερνίκια, επηρεάζονται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Οι κατάλληλες συνθήκες αποθήκευσης είναι θερμοκρασία έως 30 οC, με σχετική υγρασία έως 50%.
Ο χώρος πρέπει να είναι σκοτεινός και απαλλαγμένος από σκόνη, ή βλαβερά στοιχεία για την υγεία (χημικά, έντομα, τρωκτικά). Σε αυτές τις συνθήκες, ο μέσος όρος ζωής μιας συσκευασίας, ανάλογα και με τις επεξεργασίες της, είναι περίπου 5 χρόνια.
Σε σωστή αποθήκευση, ο χρόνος αυτός ενδέχεται να είναι μεγαλύτερος.
Τα υλικά συσκευασίας (κουτιά, δίσκοι, σελοφάν, υλικά για flowpack, σακούλες, τσάντες, διακοσμητικά τούρτας) δεν πρέπει να είναι εκτεθειμένα στον ήλιο, ή σε χώρους με υψηλές θερμοκρασίες, όπως κοντά σε φούρνους ή μοτέρ. Οι υψηλές θερμοκρασίες προκαλούν προβλήματα συγκόλλησης στα υλικά, κυρίως σε πλαστικοποίηση, ή γυαλιστερά βερνίκια. Πολλές φορές έχει παρατηρηθεί δέματα κουτιών που έχουν μείνει για καιρό σε υψηλές θερμοκρασίες, να κολλούν μεταξύ τους και να γίνονται σαν ένα σώμα.
Η αυξημένη υγρασία δημιουργεί προβλήματα, καθώς απορροφάται από τα κουτιά, τους δίσκους ή τα σελοφάν με αποτέλεσμα να φουσκώσουν, αλλά και να συγκολλούνται μεταξύ τους. Επιπλέον η υγρασία προκαλέι πολλές φορές αλλοίωση των χρωμάτων της εκτύπωσης.
Η ενημέρωση και η γνώση κάθε επαγγελματία για την καταλληλότητα των υλικών που χρησιμοποιεί, είτε αφορούν στο τρόφιμο που παράγει, είτε αφορούν στην συσκευασία μεταφοράς τους, καθώς και στην αποθήκευσή τους, αποτελεί στοιχείο επαγγελματισμού απέναντι στον τελικό καταναλωτή. Είναι δείγμα πολιτισμού και υπευθυνότητας η ευαισθητοποίηση όλων μας στον τομέα υγιεινής των τροφίμων.
