Σύμφωνα με τον Ζωναρά (12ος αι.), η λέξη ορίγανος είναι σύνθετη και αποτελείται από τις λέξεις όρος (βουνό) και γάνος. Η λέξη γάνος σημαίνει λαμπρότητα και χαρά. Άρα σύμφωνα με τον Ζωναρά, η λέξη ορίγανος σημαίνει τη λαμπρότητα και τη χαρά του βουνού. Επειδή μοιάζει και με την μαντζουράνα, είναι επίσης γνωστή και ως άγρια μαντζουράνα.
Η ρίγανη ανήκει στην κατηγορία των ποωδών φυτών. Φυτρώνει σε ξηρά και πετρώδη μέρη σε όλη την Ελλάδα και την Ευρώπη. Υπάρχουν 25 είδη περίπου, στην Ελλάδα όμως είναι γνωστά κυρίως δύο είδη: το Origanum Vulgare και το Origanum Onites. Η ρίγανη θεωρείται αειθαλές, αν και η περίοδος άνθισης κατά κόρον είναι μεταξύ του Ιουνίου και του Σεπτέμβρη. Δεν επιβιώνει συνήθως τους χειμερινούς μήνες. Από τα φύλλα και τα λευκά λουλουδάκια προκύπτει το μπαχαρικό. Όπως και ο δυόσμος πρέπει να αφυδατώνεται σε ευάερο μέρος με φυσικό τρόπο.
Ιστορία
Η ρίγανη έχει αναγνωριστεί για τις αρωματικές τις ιδιότητες, ενώ οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι τη θεωρούσαν σύμβολο ευτυχίας και χαράς. Στην αρχαιότητα αποτελούσε παράδοση στην Ελλάδα και στη Ρώμη, οι νύφες και οι γαμπροί να στέφονται με ρίγανη. Η ρίγανη καλλιεργήθηκε στη Γαλλία τον Μεσαίωνα και αποτελεί σήμερα σημαντικό συστατικό της μεσογειακής κουζίνας. Στις ΗΠΑ, η ρίγανη έγινε γνωστή τον 20ο αιώνα, όταν οι Αμερικανοί στρατιώτες επέστρεψαν από την Ιταλία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πλούσια θρεπτική αξία
Η ρίγανη θεωρείται ένα βότανο πλούσιο σε φυτικές ίνες και μια πολύ καλή πηγή σιδήρου και μαγνησίου.
Στη ρίγανη βρίσκονται επίσης σημαντικές ποσότητες ασβεστίου, βιταμίνης C, βιταμίνης Α (μια και περιέχει κυρίως β- καροτένιο) και ω-3 λιπαρών οξέων. Όσον αφορά άλλα βιοχημικά συστατικά τα οποία έχουν συσχετισθεί με την ευεργετική δράση της ρίγανης στην υγεία είναι η καρβακρόλη, η θυμόλη, το λιμονένιο, το πινένιο, το οκιμένιο και το καρυοφυλλένιο.
Χρήση στη μαγειρική
Η ρίγανη είναι ένα βασικό μπαχαρικό της μαγειρικής, και πολλές φορές, η αποξηραμένη ρίγανη φαίνεται να είναι πιο γευστική από την φρέσκια.
Έχει μια αρωματική, ζεστή και ελαφρά πικρή γεύση, η οποία μπορεί να ποικίλει σε ένταση.
Η καλής ποιότητας ρίγανη μπορεί να έχει πολύ έντονη γεύση, η ρίγανη όμως που προέρχεται από κρύα κλίματα δεν είναι τόσο γευστική. Παράγοντες όπως το κλίμα, το έδαφος, η εποχή, μπορεί να επηρεάσουν περισσότερο τη γεύση από ότι οι διαφορές μεταξύ των διαφορετικών ποικιλιών.
Είναι από τα πιο γνωστά και χαρακτηριστικά αρωματικά βότανα της μεσογειακής κουζίνας. Χρησιμοποιείται ευρέως στην Τουρκία, την Παλαιστίνη, τη Συρία, την Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ιταλία, αλλά αποτελεί επίσης συστατικό σε πιάτα στις Φιλιππίνες και τη Λατινική Αμερική.
Στην Τουρκία κυρίως προστίθεται για τον αρωματισμό του κρέατος. Σε εστιατόρια που σερβίρουν πιάτα barbecue και kebab, πάντα τη συμπεριλαμβάνουν στο τραπέζι, μαζί με την πάπρικα, το αλάτι και το πιπέρι.
Στην Ελλάδα χρησιμοποιείται συνήθως η αποξηραμένη ρίγανη, στην Πελοπόννησο όμως υπάρχει ένα πιάτο με μπακαλιάρο, όπου η ρίγανη χρησιμοποιείται ως λαχανικό.
Ταιριάζει στις ελιές, το λαδολέμονο, τα ψάρια, τα ψητά κρέατα, τα όσπρια, τα λαδερά και γενικά στα περισσότερα πιάτα της μεσογειακής κουζίνας και κυρίως σε αυτά που περιέχουν ντομάτα. Συνδυάζεται όμορφα με το βασιλικό και άλλα βότανα.
Το φάρμακο του Ιπποκράτη
Η ρίγανη θεωρείτο το φάρμακο του Ιπποκράτη. Οι παθήσεις για τις οποίες συνήθως σύστηνε τη ρίγανη σχετίζονταν με τα μάτια, τον πονόδοντο, το αναπνευστικό, τα κρυολογήματα, ενώ τη συνιστούσε και για προβλήματα γυναικολογικής φύσεως.
Οι ευεργετικές ιδιότητες της ρίγανης σχετίζονται σημαντικά με την περιεκτικότητά της σε αιθέριο έλαιο (2-5%). Τα βασικά συστατικά του αιθέριου ελαίου της ρίγανης είναι οι φαινόλες, η καρβακρόλη και η θυμόλη.
Το συγκεκριμένο αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται ως συντηρητικό στη βιομηχανία τροφίμων, λόγω των αντιοξειδωτικών του ιδιοτήτων. Φαίνεται, επίσης, ότι δρα και ως μικροβιοκτόνο, λόγω της υψηλής του περιεκτικότητας σε καρβακρόλη. Στα αρχαία χρόνια το χρησιμοποιούσαν για τη θεραπεία του βήχα, των αμυγδαλών και των αφθών.
Στο λαό είναι πιο πολύ γνωστό ως τονωτικό και ευστόμαχο. Η ρίγανη γενικά φαίνεται ότι βοηθά σε παθήσεις του στομάχου αλλά και γενικά δείχνει να δρα ως αποχρεμπτικό, σπασμολυτικό, εφιδρωτικό και αντικατταρροϊκό. Ευεργετικές δράσεις έχουν παρατηρηθεί και στο άσθμα και τη δυσμηνόρροια.
Αντιβακτηριακό
Τα αιθέρια έλαια της ρίγανης, και ιδιαίτερα η θυμόλη και η καρβακρόλη, φαίνεται ότι εμποδίζουν την ανάπτυξη βακτηριδίων, όπως η Pseudomonas aeruginosa και o Staphylococcus aureus. Στο Μεξικό, ερευνητές συνέκριναν τη ρίγανη με ένα συνηθισμένο αντιβιοτικό αντιμετώπισης της amoeda Giardia Lamblia και βρήκαν ότι η ρίγανη είχε πιο αποτελεσματική δράση
Αντιοξειδωτικές ικανότητες
Η ρίγανη περιέχει αμέτρητα θρεπτικά συστατικά, όπως η θυμόλη και το ροσμαρινικό οξύ, που φαίνεται να έχουν αντιοξειδωτικές ικανότητες. Σε διάφορες έρευνες, ανακαλύφθηκε ότι η ρίγανη είχε μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δράση συγκριτικά με δύο συνθετικά αντιοξειδωτικά, το ΒΗΑ και το ΒΗΑ που χρησιμοποιούνται ως πρόσθετα.
Επίσης, 1 γραμμάριο ρίγανης φαίνεται ότι έχει 42 φορές μεγαλύτερη αντιοξειδωτική ικανότητα από τα μήλα, 30 φορές μεγαλύτερη αντιοξειδωτική ικανότητα από τις πατάτες, 12 φορές μεγαλύτερη από τα πορτοκάλια και τέλος 4 φορές μεγαλύτερη από τα μύρτιλα.
Το 2005, η Αμερικάνικη Επιτροπή Εμπορίου (Federal Trade Commission) κινήθηκε νομικά εναντίον μιας άλλης εταιρίας η οποία υποστήριζε ότι το ριγανέλαιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί έναντι του κρυώματος, της γρίπης αλλά και στη θεραπεία μολύνσεων από βακτήρια.
Υποστήριξε ότι οι ισχυρισμοί ήταν ψευδείς και χωρίς δεδομένα. Αυτό που πρέπει να έχει ο καθένας στο μυαλό του είναι ότι η ρίγανη είναι ένα πολύ ευεργετικό μπαχαρικό, το οποίο καλό είναι να το έχει ο καθένας στη διατροφή του.
Από κει και πέρα, η οποιαδήποτε χρήση του ως φάρμακο καλό να είναι να μην συστήνεται. Όντως φαίνεται ότι βοηθά σε κάποιες παθήσεις, μέχρι όμως αυτό να τεκμηριωθεί επιστημονικά, βάση αρκετών ερευνητικών δεδομένων, ας παραμένει η χρήση της στο χώρο της μαγειρικής.
Συλλογή και αποθήκευση
Τα φύλλα της φρέσκιας ρίγανης πρέπει να έχουν ζωντανό πράσινο χρώμα, ενώ το κοτσάνι πρέπει να είναι σταθερό. Δεν πρέπει να υπάρχουν μαύρα ή κίτρινα σημάδια. Αν και τα αποξηραμένα μπαχαρικά όπως είναι και η ρίγανη, βρίσκονται ευρέως στα σούπερ-μάρκετ, καλύτερα να ψάξετε στα τοπικά, μικρά μαγαζάκια. Συνήθως, τα τοπικά μαγαζάκια έχουν καλύτερης ποιότητας μπαχαρικά συγκριτικά με τα μεγάλα σούπερ μάρκετ. Η φρέσκια ρίγανη πρέπει να φυλάγεται στο ψυγείο, τυλιγμένη με ελαφρώς βρεγμένο χαρτί. Μπορεί επίσης να καταψυχθεί, είτε ολόκληρη, είτε ψιλοκομμένη. Η αποξηραμένη ρίγανη, πρέπει να φυλάγεται σε στεγανά βάζα και σε σκοτεινό και ξηρό μέρος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. 1. Πλάτης ΝΔ (2003) Μπαχαρικό Λεξικό, 3η έκδοση, Κέδρος, 2. Ψιλάκης Νίκος κ Μαρία, Τα βότανα στην κουζίνα, Μαγειρική με επιλογές από τα φαρμακεία της φύσης, εκδ. Καρμανώρ, 3. Oregano, The World’s healthiest foods, http://www.whfoods.com/genpage.php?tname=foodspice&dbid=73, 4. Oregano, http://en.wikipedia.org/wiki/Oregano
