Σκοπός της ετικέτας σε μια συσκευασία είναι να ενημερώσει τον καταναλωτή και να τον βοηθήσει να επιλέξει σωστά. Μέσω της ετικέτας η επιχείρηση επικοινωνεί με τον καταναλωτή. Οι πληροφορίες που πρέπει να περιέχονται σε μια ετικέτα είναι συγκεκριμένες. Οι περισσότερες καθορίζονται από τη νομοθεσία, ενώ άλλες επιλέγονται από τον παραγωγό. Οι πληροφορίες αυτές δεν πρέπει να παραπλανούν τον καταναλωτή.
Υποχρεωτικές ενδείξεις
Η βασική νομοθετική πράξη που ρυθμίζει θέματα επισήμανσης των τροφίμων είναι ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1169/2011, σχετικά με την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα στους καταναλωτές. Με τον όρο επισήμανση εννοούμε κάθε μνεία, ένδειξη, εικόνα, σύμβολο ή εμπορικό σήμα που αναφέρεται στην ετικέτα μιας συσκευασίας, ή σε πινακίδα που αφορά ένα τρόφιμο, ή οτιδήποτε το συνοδεύει.
Όλα τα προσυσκευασμένα τρόφιμα πρέπει να φέρουν τις ακόλουθες πληροφορίες επί της συσκευασίας τους
Καταρχάς την ονομασία πώλησής τους. Είναι αυτή που προβλέπεται από τις ενωσιακές διατάξεις που εφαρμόζονται για το τρόφιμο αυτό. Ακολουθεί ο κατάλογος των συστατικών, όπου μετά από τη λέξη «Συστατικά» αναφέρεται το σύνολο των συστατικών του τροφίμου, σε φθίνουσα σειρά περιεκτικότητας ως προς το βάρος. Τα αλλεργιογόνα συστατικά, που τυχόν περιέχονται στο τρόφιμο, πρέπει να εμφανίζονται με είδος χαρακτήρων που να κάνει σαφή διάκριση από το υπόλοιπο του καταλόγου των συστατικών, π.χ. με bold.
Σε κάποιες περιπτώσεις, στον κατάλογο των συστατικών αναγράφεται και το ποσοστό κάποιου συστατικού. Αυτό ισχύει όταν το συστατικό αυτό εμφανίζεται στο όνομα του προϊόντος ή διακρίνεται σαφώς στην ετικέτα με λέξεις ή εικόνες. Η καθαρή ποσότητα, εκφρασμένη σε μονάδες μάζας για τα στερεά και όγκου για τα υγρά, εμφανίζεται στο ίδιο οπτικό πεδίο, δηλαδή επιφάνεια που μπορεί να διαβαστεί από την ίδια οπτική γωνία, μαζί με το όνομα του προϊόντος. Η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας ή η τελική ημερομηνία ανάλωσης για τα ευαλλοίωτα τρόφιμα, περιγράφεται με την ένδειξη «Ανάλωση κατά προτίμηση πριν από …» ή «Ανάλωση κατά προτίμηση από το τέλος…» και ακολουθεί η ημερομηνία κατά σειρά από την ημέρα, το μήνα και το έτος.
Για τα τρόφιμα που έχουν χρόνο ζωής μικρότερο από 3 μήνες η αναγραφή του έτους δεν είναι απαραίτητη, ενώ για αυτά που ο χρόνος ζωής τους είναι μεγαλύτερος από τους 3 μήνες και μικρότερος από 18 μήνες αρκεί η αναγραφή του μήνα και του έτους και τέλος για τρόφιμα με διατηρησιμότητα μεγαλύτερη από 18 μήνες η αναγραφή του έτους είναι αρκετή. Εφόσον τα τρόφιμα θα πρέπει να φυλάσσονται στην ψύξη ή την κατάψυξη, στη συσκευασία θα πρέπει να αναφέρονται οι συνθήκες διατήρησής τους. Επίσης, αν κάποιο τρόφιμο φυλάσσεται σε θερμοκρασία περιβάλλοντος, αλλά μετά το άνοιγμα της συσκευασίας απαιτείται διαφορετικός χειρισμός, θα πρέπει να υπάρχει η σχετική διευκρίνιση στη συσκευασία.
Άλλες πληροφορίες που πρέπει να αναφέρονται στη συσκευασία
Επιπρόσθετες πληροφορίες που πρέπει να αναγράφονται επί της συσκευασίας είναι:
- Η επωνυμία του παραγωγού ή του διακινητή, καθώς και η διεύθυνσή του, η χώρα καταγωγής ή ο τόπος προέλευσης, όπου αυτό προβλέπεται.
- Οι οδηγίες χρήσης, εφόσον η παράλειψή τους θα δυσχέραινε τη σωστή χρήση του τροφίμου.
- Για τα ποτά με περιεκτικότητα σε αιθυλική αλκοόλη μεγαλύτερη από 1.2%, ο αλκοολικός τίτλος.
- Η διατροφική δήλωση.
- Ο αριθμός παρτίδας. Η παρτίδα είναι το σύνολο των μονάδων πώλησης ενός τροφίμου που παράγεται, παρασκευάζεται ή συσκευάζεται σε συνθήκες ουσιαστικά πανομοιότυπες.
Εφόσον το προϊόν κυκλοφορεί στην ελληνική αγορά, όλα τα παραπάνω πρέπει να είναι τουλάχιστον στα ελληνικά, να αναγράφονται απευθείας στη συσκευασία ή σε ετικέτα συνδεδεμένη σ’ αυτήν και να είναι ευανάγνωστα και ανεξίτηλα. Κάθε άλλη πληροφορία που αναγράφεται στην ετικέτα δεν πρέπει
να απεικονίζεται εις βάρος του χώρου που διατίθεται για τις υποχρεωτικές πληροφορίες.
Εκτός από τις προαναφερθείσες ενδείξεις προβλέπονται πρόσθετες, υποχρεωτικές ενδείξεις για συγκεκριμένους τύπους ή κατηγορίες τροφίμων. Όπως «συσκευασμένο σε προστατευτική ατμόσφαιρα», για τρόφιμα των οποίων η διατηρησιμότητα έχει παραταθεί με τη χρήση αερίων συσκευασίας, εγκεκριμένων σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1333/2008.
Όλα τα παραπάνω αφορούν το σύνολο των τροφίμων. Πέραν αυτών, για την κάθε κατηγορία τροφίμων υπάρχουν επιπλέον υποχρεωτικές ενδείξεις που αναφέρονται στα σχετικά άρθρα στον Κώδικα Τροφίμων και Ποτών.
Προαιρετικές ενδείξεις
Εκτός από τις υποχρεωτικές ενδείξεις το προϊόν μπορεί να φέρει επιπλέον πληροφορίες, όπως ισχυρισμούς διατροφής και υγείας. Οι επιτρεπτοί ισχυρισμοί διατροφής περιγράφονται στον Κανονισμό (ΕΚ) 1924/2006, όπου περιλαμβάνονται και οι όροι χρήσης τους. Παράδειγμα ισχυρισμού υγείας είναι: «Χαμηλή περιεκτικότητα σε Νάτριο/ Αλάτι» και η προϋπόθεση για να χρησιμοποιηθεί είναι όταν το προϊόν δεν περιέχει πάνω από 0,12 γραμμάρια νατρίου ανά 100 γραμμάρια ή 100 χιλιοστόλιτρα. Οι εγκεκριμένοι ισχυρισμοί υγείας περιγράφονται στον Κανονισμό (ΕΕ) 432/2012. Παράδειγμα ισχυρισμού υγείας είναι: «Η βιταμίνη Α συμβάλλει στη διατήρηση της φυσιολογικής όρασης». Για να χρησιμοποιηθεί αυτός ο ισχυρισμός θα πρέπει το τρόφιμο αυτό να είναι «πηγή» βιταμίνης Α, όπως αυτός παρατίθεται στον Κανονισμό (ΕΚ) 1924/2006.
Θεμιτές πρακτικές σχετικά με τις πληροφορίες
Οι πληροφορίες που αναγράφονται στην ετικέτα του τροφίμου έχουν σαν στόχο να ενημερώσουν τον καταναλωτή ώστε να κάνει σωστές επιλογές και να χρησιμοποιεί με ασφάλεια τα τρόφιμα.
Δεν πρέπει να τον παραπλανούν ως προς τη φύση του τροφίμου, τα χαρακτηριστικά, την ταυτότητα, τη σύνθεση ή την ποσότητα. Δεν πρέπει να του αποδίδουν ιδιότητες που δεν έχει ή ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ενώ στην πραγματικότητα όλα τα παρόμοια τρόφιμα έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά. Οι πληροφορίες για τα τρόφιμα πρέπει να είναι ακριβείς, σαφείς και κατανοητές για τον καταναλωτή.
