Ρώσοι και κινέζοι επιστήμονες το τοποθετούν στην πρώτη δεκάδα των πιο ισχυρών θεραπευτικών φυτών στον κόσμο. Υποστηρίζουν ότι περιέχει περισσότερη βιταμίνη C από τη φράουλα, το ακτινίδιο, το πορτοκάλι, τη ντομάτα, το καρότο και τον κράταιγο. Επίσης, υποστηρίζουν ότι η περιεκτικότητά του σε βιταμίνη Ε είναι υψηλότερη από εκείνη του σιταριού, του καλαμποκιού και της σόγιας και ότι οι φυτοστερόλες που περιέχει ξεπερνούν κατά πολύ εκείνες του ελαίου της σόγιας. Επιπλέον, έχει όλες τις βιταμίνες του συμπλέγματος Β και όλα τα απαραίτητα για τον οργανισμό μέταλλα και ιχνοστοιχεία.
Προέλευση ονομασίας
Αν και στη σύγχρονη Ελλάδα το ιπποφαές χρησιμοποιείται την τελευταία διετία, στην αρχαιότητα η χρήση του ήταν πολύ διαδεδομένη. Σχετικές αναφορές υπάρχουν σε κείμενα του Θεόφραστου, μαθητή του Αριστοτέλη, αλλά κυρίως του Διοσκουρίδη, του πατέρα της Φαρμακολογίας. Το όνομά του το οφείλει στα στρατεύματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που παρατήρησαν ότι τα άρρωστα και τραυματισμένα άλογα που έτρωγαν τα φύλλα και τους καρπούς του φυτού ανάρρωναν γρηγορότερα, αποκτούσαν περισσότερη δύναμη, ενώ το τρίχωμά τους δυνάμωνε και γινόταν πιο λαμπερό. Το ονόμασαν ιπποφαές, που στα νέα ελληνικά σημαίνει φωτεινό, λαμπερό άλογο (ίππος: άλογο, φάος: φως, λάμψη).
Πρόκειται για ένα από τα αρχαιότερα φυτά στη Γη. Η παρουσία του χρονολογείται πολύ πριν την εποχή των παγετώνων. Η επιστημονική του ονομασία είναι: Ιπποφαές το ραμνοειδές (Hippophae rhamnoides). Ευδοκιμεί ακόμα και στα πιο φτωχά χώματα και ανάλογα με το μικροκλίμα της κάθε περιοχής, το συναντάμε σε παράκτιες ζώνες, αλλά και σε ημιερημώδεις ή ορεινές περιοχές. Oι καρποί του μοιάζουν με ρώγες σταφυλιού, είναι πορτοκαλί και χυμώδεις και έχουν υπόξινη γεύση. Σύμφωνα με το «Διεθνές Κέντρο Έρευνας και Εκπαίδευσης για το Ιπποφαές», το φυτό ευδοκιμεί και καλλιεργείται στην Ευρώπη και στην Ασία.
Το πυκνό ριζικό σύστημα του ιπποφαούς και η αντοχή του σε άγονες και δύσκολες συνθήκες (κρύο, αλάτι, φτωχά εδάφη) είναι οι λόγοι που ο θάμνος αυτός φυτεύεται συστηματικά σε καμμένες περιοχές για να εμποδίσει τη διάβρωση των εδαφών, όπως π.χ. σε μεγάλες εκτάσεις της βόρειας Κίνας, όπου παράλληλα οι καρποί του συλλέγονται και αποφέρουν κάποιο εισόδημα στους ντόπιους πληθυσμούς.
Πολύτιμα συστατικά
Το ιπποφαές, συμπεριλαμβάνεται στην κατηγορία των «υπερτροφών» (super foods), μερικές από τις οποίες είναι: η σπιρουλίνα, η αλόη, η γύρη, το τζίνσενγκ, το κερί του ζαχαροκάλαμου, η χλωρέλα, το αιθέριο έλαιο δενδρολίβανου. Σύμφωνα με Ρώσους και Κινέζους επιστήμονες, το ιπποφαές περιέχει 190 πολύτιμες ουσίες, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Oι περισσότερες και δραστικότερες (106) έχουν εντοπιστεί στο έλαιο που περιέχουν οι καρποί του.
Βιταμίνες και αντιοξειδωτικά συστατικά
Το ιπποφαές περιέχει έναν μοναδικό συνδυασμό αντιοξειδωτικών συστατικών που δρουν προληπτικά κατά της γήρανσης, των καρδιαγγειακών νοσημάτων και του καρκίνου. Ειδικότερα, μεταξύ άλλων περιέχει:
Βιταμίνη C: Συνεισφέρει στην απορρόφηση του σιδήρου, βοηθά στο σχηματισμό κολλαγόνου στο δέρμα, στην επούλωση των πληγών, στην επανόρθωση των ιστών και ενισχύει την άμυνα του οργανισμού.
Βιταμίνη Ε: Επιβραδύνει τη γήρανση των κυττάρων, βοηθά στην οξυγόνωση των ιστών και ενισχύει το γεννητικό σύστημα. Επιταχύνει την επούλωση των πληγών και προστατεύει από την αρτηριοσκλήρυνση.
Βιταμίνη Α: Διατηρεί την υγεία των ματιών και του δέρματος.
Βιταμίνες του συμπλέγματος Β: Βοηθούν στην καλή λειτουργία του νευρικού και μυϊκού συστήματος, αλλά και της καρδιάς. Συμμετέχουν στη σύνθεση των ενζύμων και στο μεταβολισμό των λιπών, των πρωτεϊνών και των υδατανθράκων. Βοηθούν στην ανάπτυξη και στην αναπαραγωγή, φροντίζουν για την υγεία των μαλλιών, των νυχιών και του δέρματος.
Βιταμίνη D: Βοηθά στο μεταβολισμό του ασβεστίου, του φωσφόρου και του μαγνησίου στον οργανισμό και την ενσωμάτωσή τους στα οστά, συμβάλλοντας στην υγεία τους.
Βιταμίνη Κ: Παίζει καθοριστικό ρόλο στην πηκτικότητα του αίματος και βοηθά στο σχηματισμό των οστών και στην ανασύστασή τους.
Φλαβονοειδή
Πρόκειται για ουσίες που συναντάμε μόνο στα φυτά και έχουν παρόμοιες αντιοξειδωτικές ιδιότητες με αυτές των βιταμινών C, Ε και Α.
Μεταλλικά στοιχεία
Το Ιπποφαές περιέχει ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο, φώσφορο, χαλκό, κάλιο, σελήνιο και ψευδάργυρο, τα οποία είναι απαραίτητα για την πνευματική και σωματική υγεία. Όπως και οι βιταμίνες, δρουν ως καταλύτες σε πολλές βιολογικές αντιδράσεις και οι λειτουργίες τους είναι αλληλένδετες. Το σελήνιο και ο χαλκός έχουν πολύ ισχυρή αντιοξειδωτική δράση.
Καροτενοειδή
Αποτρέπουν σε μεγάλο βαθμό την οξείδωση των κυττάρων και την καταστροφή τους. Το ιπποφαές περιέχει β-καροτένιο, που είναι πρόδρομος της βιταμίνης Α, καθώς και λυκοπένιο (αντικαρκινική δράση), α-καροτίνη, ζεαξανθίνη (πρόληψη κατά της γεροντικής ωχράς κηλίδας) και λουτεΐνη. Πολλές φορές το ιπποφαές, ανάλογα με την περιοχή στην οποία καλλιεργείται, περιέχει καροτενοειδή σε μεγαλύτερες ποσότητες από κάθε άλλο φυτό.
Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα
Το Ιπποφαές περιέχει ω-3 (λινολενικό οξύ), ω-6 (λινελαϊκό οξύ), ω-7 (παλμιτελαϊκό οξύ) και ω-9 (ελαϊκό οξύ). Το ιπποφαές θεωρείται από ρώσους και κινέζους επιστήμονες η πλουσιότερη πηγή φυτικών λιπαρών οξέων, που είναι απαραίτητα στον οργανισμό για την καλή λειτουργία του εγκεφάλου, του νευρικού, του ανοσοποιητικού και του αναπαραγωγικού συστήματος, ενώ προστατεύουν από καρδιαγγειακές παθήσεις, περιορίζουν τα επίπεδα της κακής χοληστερίνης στο αίμα και έχουν και ισχυρή αντιφλεγμονώδη και αντιοξειδωτική δράση. Το ω-7 λιπαρό οξύ είναι κυρίως ζωικής προέλευσης. Έχει εντοπιστεί μόνο στο έλαιο του φυτού μακαντέμια, αλλά σε συγκεντρώσεις 2 φορές χαμηλότερες από αυτές που έχουν βρεθεί στο ιπποφαές. Το ω-7 έχει αντιική, αντιβακτηριδιακή, επουλωτική και αντιγηραντική δράση.
Στο πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η θρεπτική αξία αποξηραμένων φύλλων ιπποφαούς:
| Παράμετρος | ανά 100 γρ. | ανά μερίδα 1G |
| ενέργεια | 324 Kcal / 1347 Kj | 3,24 Kcal / 13,5 Kj |
| λιπαρά | 9,8 g | 0,10 g |
| εκ των οποίων | ||
| κορεσμένα | 2,9 ,g | 0.03 g |
| μονοακόρεστα | 0,8 g | 0.01 g |
| πολυακόρεστα | 6,1 g | 0.06 g |
| υδατάνθρακες | 26 g | 0.26 g |
| εκ των οποίων | ||
| σάκχαρα | 1,1 g | 0,01 g |
| εδώδιμες ίνες | 34 g | 0,34 g |
| πρωτεΐνες | 16 g | 0,16 g |
| αλάτι | 0,08 g | 0,001 g |
Εμπορική διάθεση
Το ιπποφαές το βρίσκουμε στην αγορά, σε καταστήματα ειδών υγιεινής διατροφής, μεγάλα φαρμακεία ή φαρμακεία που πωλούν φυτικά φαρμακευτικά και καλλυντικά σκευάσματα, ως:
α. Αποξηραμένο φυτό σε καταστήματα που πουλάνε βότανα, για να φτιάξετε αφέψημα ή έγχυμα.
β. Το έλαιο του φυτού, που προκύπτει από την έκθλιψη των καρπών του. Περιέχει τα θρεπτικά συστατικά στην πιο ισχυρή τους μορφή. Χρησιμοποιείται κυρίως για την αντιμετώπιση δερματικών προβλημάτων (εξωτερική επάλειψη) και για την τόνωση του κυκλοφορικού (πίνοντάς το διαλυμένο σε νερό ή χυμό).
γ. Συμπυκνωμένο χυμό, που προκύπτει από την πολτοποίηση των καρπών και των φύλλων του φυτού και έχει πιο ήπια δράση από το έλαιο. Είναι κατάλληλο για την τόνωση και ενδυνάμωση του οργανισμού.
δ. Κάψουλες. Πρόκειται για το ξηρό εκχύλισμα των φύλλων και των καρπών του φυτού. Είναι πιο εύκολο στη χρήση και έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα. Επίσης, κυκλοφορούν κάψουλες που περιέχουν έλαιο ιπποφαούς.
Οφέλη για την υγεία
Το Ιπποφαές περιέχει βιταμίνη C, άλφα-τοκοφερόλη, μεγάλο μέρος καροτενοειδών και βιταμίνη Ε, μεταλλικά στοιχεία (K, Na, Mg, Ca, Fe, Zn, Se), μονοσακχαρίτες, οργανικά οξέα, ελεύθερα αμινοξέα, πτητικές ενώσεις, διάφορα φλαβονοειδή (κερκετίνη, μυρισετίνη, καμπφερόλη), λιπαρά οξέα, τριγλυκερίδια, γλυκεροφωσφολιπίδια, φυτοστερόλες, εστέρες, ζεαξανθίνη και άλλες φαινολικές ενώσεις. Λόγω όλων των παραπάνω, το Ιπποφαές παρουσιάζει εξαίρετες ευεργετικές δράσεις: αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη, αντιμικροβιακή, ηπατο-προστατευτική, ανοσο-ρυθμιστική και έναντι της αύξησης ορισμένων καρκινικών κυττάρων.
Αντιοξειδωτική δράση
Διάφορες in vitro και in vivo μελέτες δείχνουν σαφώς ότι το Ιπποφαές έχει αντιοξειδωτική δράση. Το εκχύλισμα των φύλλων του φυτού προστάτευσε σε μεγάλο βαθμό αρσενικούς αρουραίους albino από οξειδωτική βλάβη (τροφοδοτούμενη με χρώμιο). Επίσης, προστατεύει από το οξειδωτικό στρες που προκαλείται από τη νικοτίνη στα ερυθροκύτταρα.
Καρδιαγγειακή δράση
Το Ιπποφαές χρησιμοποιείται και ως αντι-καρδιαγγειακό φάρμακο. Η προσθήκη του σε χυμό (με βιταμίνη C, άλφα-τοκοφερόλη, β-καροτίνη και φλαβονοειδή) αύξησε τις συγκεντρώσεις πλάσματος HDL- (καλής) χοληστερόλης και τριακυλογλυκερολών κατά 20% και 17%, αντίστοιχα, σε υγιείς άνδρες εθελοντές. Επιπλέον, η χορήγηση συμπληρωμάτων είχε ως αποτέλεσμα μια μέτρια μείωση της ευαισθησίας της LDL-χοληστερόλης (κακή) στην οξείδωση. Τα ολικά φλαβονοειδή των φρούτων του παράλληλα μείωσαν την ανάπτυξη θρόμβωσης στα ποντίκια. Σε μια άλλη μελέτη, φάνηκε πως παράλληλα συμβάλλει στην καλύτερη λειτουργία του μυοκαρδίου.
Αντικαρκινική δράση
Το εκχύλισμα αλκοόλης του Ιπποφαούς (που περιέχει κυρίως φλαβονοειδή), βοηθάει στην προστασία του μυελού των οστών από βλάβες που οφείλονται στην ακτινοβολία. Μπορεί επίσης να βοηθήσει τα κύτταρα του μυελού των οστών να αναπληρωθούν γρηγορότερα. Σε ένα ζωικό μοντέλο, τα ποντίκια που τρέφονταν με το έλαιο αυτό παρουσίασαν γρηγορότερη ανάκτηση του αιμοποιητικού τους συστήματος μετά από χημειοθεραπεία υψηλών δόσεων. Επίσης, έχει αναφερθεί δράση έναντι της αύξησης ορισμένων καρκινικών όγκων.
Αντιμικροβιακή δράση
Μερικές μελέτες δείχνουν ότι το H. rhamnoides (Ιπποφαές) έχει αντιμικροβιακή δράση. Φαινολικές ενώσεις του H. rhamnoides αναστέλλουν την ανάπτυξη των Gram-αρνητικών βακτηρίων.
Αντιελκώδης δράση
Θεραπευτικά και προληπτικά αποτελέσματα του H. rhamnoides σε γαστρικά έλκη σε αρουραίους, έχουν αναφερθεί σε διάφορες μελέτες. Επίσης έχει αναφερθεί επιτάχυνση της διαδικασίας επούλωσης του γαστρικού έλκους που προκαλείται από το οξικό οξύ του στομάχου.
Δερματολογική δράση
Η ευεργετική επίδραση του H. rhamnoides στις δερματολογικές διαταραχές έχει δείξει εξίσου καλά αποτελέσματα στην ατοπική δερματίτιδα (έλαιο των καρπών του).
Ηπατολογική δράση
Οι κλινικές επιπτώσεις του ελαίου του Ιπποφαούς στην ίνωση του ήπατος έχουν δοκιμαστεί πρόσφατα. Βρέθηκε ότι βοηθάει κυρίως στη μείωση της διάρκειας ομαλοποίησης των αμινοτρανσφερασών. Τα αποτελέσματα αυτά υποδεικνύουν ότι το έλαιο αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο για την πρόληψη και τη θεραπεία ασθενειών του ήπατος.
Από όλα αυτά τα πολλαπλά οφέλη, γίνονται αντιληπτά τα πλεονεκτήματα χρήσης καρπών ιπποφαούς στα αρτοσκευάσματα όπως π.χ. κέικ, cup cakes με καρπούς ιπποφαούς, γλυκίσματα με αιθέριο έλαιο του φυτού κ.λ.π.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.
1. Βαλεντίνη Ιγνατιάδου – Ραγκούση (1998). Χημεία Φυσικών Προϊόντων. Εκδόσεις Συμμετρία 2. Thomas Michel, Emilie Destandau, Gaëtan Le Floch, Marie Elisabeth Lucchesi, Claire Elfakir. Antimicrobial, antioxidant and phytochemical investigations of sea buckthorn (Hippophaë rhamnoides L.) leaf, stem, root and seed. Food Chemistry, Volume 131, Issue 3, 1 April 2012, Pages 754-760 3. www.ippofaes.gr
