Η καμπάνια πανευρωπαϊκής συλλογής υπογραφών από την «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών», με την οποία ζητάει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θεσπίσει την υποχρεωτική δήλωση προέλευσης για όλα τα τρόφιμα, ολοκληρώθηκε.
Στόχος της είναι η διασφάλιση του δικαιώματος των καταναλωτών στην ενημέρωση, αλλά και η πρόληψη της απάτης και η προστασία της δημόσιας υγείας. Πόσο όμως αυτό είναι εφικτό και κατά πόσο εγγυάται ασφαλή τρόφιμα; Η αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων είναι μεγάλη, σύνθετη ενώ περιλαμβάνει πολλές επιχειρήσεις τροφίμων και άλλα εμπλεκόμενα μέρη. Οι μεμονωμένες επιχειρήσεις τροφίμων δεν είναι πάντα σε θέση να έχουν ολοκληρωμένη εικόνα της αλυσίδας παραγωγής στο σύνολό της και οι γνώσεις των καταναλωτών σχετικά με τον τρόπο παραγωγής των τροφίμων είναι περιορισμένες.
Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου το 84% των πολιτών της ΕΕ θεωρεί απαραίτητη την αναγραφή της καταγωγής του γάλακτος, είτε αυτό διατίθεται ως μεμονωμένο προϊόν, είτε χρησιμοποιείται για την παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων, το 88 % θεωρεί απαραίτητη την αναγραφή της καταγωγής του κρέατος, ενώ το 90% επιθυμεί να γνωρίζει την καταγωγή του κρέατος στα επεξεργασμένα τρόφιμα με βάση το κρέας. Εντούτοις, η Επιτροπή, σε έκθεσή της σχετικά με την υποχρεωτική αναγραφή της χώρας καταγωγής ή του τόπου προέλευσης για το γάλα, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το κόστος της υποχρεωτικής επισήμανσης αυξάνεται όσο αυξάνεται η πολυπλοκότητα της διαδικασίας παραγωγής. Έρευνες δείχνουν ότι εν γένει η προθυμία των καταναλωτών να πληρώνουν για να έχουν πληροφορίες σχετικά με την καταγωγή των προϊόντων είναι περιορισμένη. Τώρα στόχος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι να διευκρινιστεί ποιες δαπάνες μπορούν να μειωθούν σε αποδεκτά επίπεδα, εκτιμώντας ότι η ενημέρωση του καταναλωτή αποτελεί χρήσιμο μέσο στην προσπάθεια διαφύλαξης της ποιότητας των προϊόντων.
Εξετάζεται το ενδεχόμενο να ξεκινήσει η εφαρμογή του μέτρου σχετικά με τη χώρα καταγωγής για προϊόντα «ελαφρώς επεξεργασμένα», όπως είναι το γάλα κατανάλωσης, το τυρί, η κρέμα γάλακτος, το μπέικον, τα λουκάνικα, κ.ά. όπου το κόστος είναι μικρότερο. Πέραν από την υποχρεωτική αναγραφή της χώρας καταγωγής ή του τόπου προέλευσης για όλα τα είδη γάλακτος κατανάλωσης, γαλακτοκομικών προϊόντων και προϊόντων με βάση το κρέας, θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο επέκτασης της υποχρέωσης αναγραφής της χώρας καταγωγής ή του τόπου προέλευσης και σε άλλα τρόφιμα που αποτελούνται από ένα μόνο συστατικό ή έχουν ένα κύριο συστατικό μέσω κατάθεσης νομοθετικών προτάσεων σε αυτά τα πεδία.
Απαιτήσεις της νομοθεσίας για την ενημέρωση του καταναλωτή
Ο Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1169/2011, σχετικά με την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα, στο άρθρο 26 αναφέρει πως η αναγραφή της χώρας καταγωγής ή του τόπου προέλευσης ενός τροφίμου είναι υποχρεωτική όταν η μη αναγραφή ενδέχεται να παραπλανήσει τον καταναλωτή. Στην περίπτωση που αναγράφεται η προέλευση του τροφίμου και η πρωταρχική πρώτη ύλη έχει διαφορετική χώρα καταγωγής ή τόπο προέλευσης, τότε θα πρέπει να αναγράφεται και η χώρα καταγωγής ή ο τόπος προέλευσης της πρωταρχικής πρώτης ύλης.
Με ειδικές νομοθετικές διατάξεις η χώρα καταγωγής ή ο τόπος προέλευσης είναι υποχρεωτικός για τα βοοειδή, το χοιρινό, πρόβειο και κατσικίσιο κρέας, καθώς και για το κρέας πουλερικών, νωπό, διατηρημένο με απλή ψύξη ή κατεψυγμένο. Στον καταναλωτή πρέπει να παρέχεται η πληροφορία σε σχέση με τη χώρα εκτροφής και την χώρα σφαγής.
Τα αυγά και τα προϊόντα με βάση τα αυγά δε συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο των προϊόντων για τα οποία είναι υποχρεωτική η επισήμανση της χώρας καταγωγής ή του τόπου προέλευσης, μολονότι προϊόντα που παράγονται από αυγά και χρησιμοποιούνται κυρίως σε μεταποιημένα τρόφιμα εισάγονται στην αγορά της ΕΕ από τρίτες χώρες και παρακάμπτουν ολοφάνερα την απαγόρευση της ΕΕ ως προς την εκτροφή σε κλωβούς.
Για τα είδη κρέατος εκτός των βόειων και τα είδη κρεάτων που προαναφέρθηκαν, για το κρέας ως συστατικό, το γάλα και το γάλα ως συστατικό γαλακτοκομικών προϊόντων, τα μη μεταποιημένα τρόφιμα, τα προϊόντα που αποτελούνται από ένα μόνο συστατικό και τα συστατικά που αντιστοιχούν σε περισσότερο από το 50 % τροφίμου, εκκρεμούν εκθέσεις. Κάποιες έχουν ήδη υποβληθεί, με τις ενστάσεις και τις δυσκολίες που βρίσκουν στην εφαρμογή τους. Οι παραπάνω εκθέσεις θα πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν τους την ανάγκη ενημέρωσης του καταναλωτή, το εφικτό της παροχής της πληροφορίας και την ανάλυση του κόστους και του οφέλους από την εισαγωγή των μέτρων αυτών.
Για να ικανοποιηθεί η απαίτηση των πολιτών της ΕΕ για ενημέρωση σχετικά με την προέλευση των τροφίμων, τη χώρα καλλιέργειας ή εκτροφής, τις μεθόδους επεξεργασίας και παραγωγής των τροφίμων, χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμη. Όμως η επισήμανση της καταγωγής από μόνη της, δεν αποτελεί πανάκεια ενάντια στην απάτη. Χρειάζεται ένα εντατικό σύστημα ελέγχων που να διασφαλίζει την εγκυρότητα των πληροφοριών. Στόχος είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στα προϊόντα διατροφής.
