Εμπειρίες από προηγούμενα κρούσματα σχετικών κορονοϊών, όπως ο SARS-CoV και MERS-CoV δείχνουν ότι δεν υπάρχει μετάδοση μέσω της κατανάλωσης τροφίμων, ενώ προς το παρόν φαίνεται ότι ο νέος κορονοϊός έχει παρόμοια συμπεριφορά. Με βάση τα όσα γνωρίζουμε μέχρι τώρα η νόσος του αναπνευστικού συστήματος Covid-19, που οφείλεται σε μόλυνση από τον νέο κορονοϊό SARS-CoV-2, εξαπλώνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, μέσω της αναπνευστικής οδού με σταγονίδια από μολυσμένα άτομα. Μπορεί όμως να μεταδοθεί μέσω των τροφίμων και τι μέτρα πρέπει να λάβουν οι επιχειρήσεις;
Τα τρόφιμα ως πιθανή πηγή μόλυνσης
Μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει καμία αναφορά για ανθρώπινες ασθένειες που υποδηλώνουν ότι ο COVID-19 μπορεί να μεταδοθεί μέσω των τροφίμων. Οι κορονοϊοί δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν στα τρόφιμα. Χρειάζονται ως ξενιστή τον άνθρωπο για να πολλαπλασιαστούν. Επιπλέον είναι ευαίσθητοι στη θερμότητα. Θερμική επεξεργασία του τροφίμου στους 60°C για 4 λεπτά μειώνει τον κίνδυνο μόλυνσής του. Εκφράστηκαν ανησυχίες σχετικά με την πιθανότητα να παραμείνουν αυτοί οι ιοί σε ωμά τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση ακατέργαστων ή άψητων ζωικών προϊόντων, όπως το ωμό κρέας.
Τα νωπά προϊόντα πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή ώστε να αποφεύγεται η διασταυρούμενη μόλυνση. Ο ιός μπορεί να βρεθεί πάνω σε φρούτα και λαχανικά εάν επιμολυνθούν από μολυσμένο άτομο. Σχολαστικό πλύσιμο με σαπούνι και χλιαρό νερό μπορεί να το εξαλείψει. Είναι σημαντικό να ακολουθείτε πάντα καλές πρακτικές υγιεινής κατά το χειρισμό ή την προετοιμασία των τροφίμων. Δηλαδή, να πλένετε συχνά τα χέρια και τις επιφάνειες, να διαχωρίζετε το ωμό κρέας από άλλα τρόφιμα, να μαγειρεύετε στη σωστή θερμοκρασία και να ψύχετε τα τρόφιμα αμέσως. Οι κορονοϊοί είναι ευαίσθητοι σε ουσίες που διαλύουν το λίπος, όπως είναι οι αλκοόλες και οι επιφανειοδραστικοί παράγοντες που περιέχονται στα σαπούνια και τα απορρυπαντικά .
Οι ουσίες αυτές καταστρέφουν την επιφάνεια του ιού και τον καταστούν ανενεργό. Η δράση των απορρυπαντικών ενισχύεται όταν συνδυάζεται με το ζεστό νερό (60°C). Εγγυήσεις για την απουσία του ιού από τρόφιμο με την μορφή πιστοποίησης δεν ισχύει μια και δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα τρόφιμα αποτελούν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.
Μετάδοσης του SARS-CoV-2 μέσω των επιφανειών
Μετάδοση μέσω επιφανειών που έχουν πρόσφατα μολυνθεί με ιούς είναι δυνατή, μόνο σε σύντομο χρονικό διάστημα λόγω της σχετικά χαμηλής σταθερότητας των κορονοϊών στο περιβάλλον. Οι κορονοϊοί μπορούν μεταδοθούν μέσω σκευών μαγειρικής και στερεών επιφανειών από μολυσμένο άτομο, όπου επιβιώνουν για κάποιο χρονικό διάστημα. Ωστόσο δεν έχει καταγραφεί ανάλογο περιστατικό. Σε πρόσφατη μελέτη που εκδόθηκε στο περιοδικό «The new england journal of medicine» αναφέρεται ότι ο ιός SARS-CoV-2 επιβιώνει έως και 24 ώρες σε χαρτόνι και ως αρκετές ημέρες σε σκληρές επιφάνειες, όπως ο χάλυβας και το πλαστικό.
Οι χρόνοι αυτοί ισχύουν για ελεγχόμενη σχετική υγρασία και θερμοκρασία, δηλαδή σε πειραματικές συνθήκες και δε γνωρίζουμε αν η λοίμωξη μεταδίδεται σε διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες. Οι έρευνες για την αξιολόγηση της βιωσιμότητας και του χρόνου επιβίωσης του SARS-CoV-2 συνεχίζονται. Γενικά οι κορονοϊοί είναι σταθεροί στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Στους -20°C επιζούν έως και δύο χρόνια και στη θερμοκρασία ψύξης (4°C) έως και 72 ώρες.
Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ενώ οι κορονοϊοί φαίνεται να είναι σταθεροί σε χαμηλές και παγωμένες θερμοκρασίες για ορισμένο χρονικό διάστημα, η υγιεινή των τροφίμων και οι καλές πρακτικές ασφάλειας των τροφίμων μπορούν να αποτρέψουν τη μετάδοσή τους μέσω των τροφίμων. Οι κορονοϊοί είναι θερμοευαίσθητοι. Χρησιμοποιείτε σαπούνι και νερό, καθαρίζετε σχολαστικά τις επιφάνειες. Είναι σημαντικό να ακολουθείτε τα 4 βασικά βήματα για την ασφάλειας των τροφίμων – καθαρισμός, διαχωρισμός, μαγείρεμα και ψύξη, ώστε να αποφεύγονται οι τροφικές δηλητηριάσεις.
Κανόνες Ορθής Υγιεινής Πρακτικής
Μπορεί όπως αναφέραμε νωρίτερα ο ιός να μη μεταδίδεται μέσω των τροφίμων, ωστόσο είναι επιτακτική ανάγκη να τηρούνται οι γενικοί κανόνες Ορθής Υγιεινής Πρακτικής και Ορθής Βιομηχανικής Πρακτικής, όχι μόνο λόγω της παρούσας κατάστασης, αλλά και για την αντιμετώπιση όλων των άλλων παθογόνων μικροοργανισμών που μεταδίδονται μέσω των τροφίμων. Ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δοθεί στο πρόγραμμα καθαρισμού και απολύμανσης χώρων, επιφανειών και εξοπλισμού, στην έγκαιρη απομάκρυνση των απορριμμάτων και στην εφαρμογή του προγράμματος μυοκτονίας και απεντόμωσης.
Οι εργαζόμενοι σε επαφή με τρόφιμα πρέπει να τηρούν υψηλό επίπεδο προσωπικής υγιεινής, να διαθέτουν τον κατάλληλο ρουχισμό, να τηρούν τους κανόνες ορθής υγιεινής πρακτικής (τακτικό πλύσιμο χεριών και χρήση απολυμαντικού, απαγόρευση ανθυγιεινών συμπεριφορών, κάλυψη με χαρτομάντιλο του στόματος και της μύτης κατά το βήχα ή το φτέρνισμα και έπειτα απόρριψη του χαρτομάντιλου και πλύσιμο χεριών, κλπ), να έχουν πιστοποιητικό υγείας σε ισχύ. Επειδή σε πολλές περιπτώσεις μολυσμένα άτομα μπορεί να είναι ασυμπτωματικά, είναι ανάγκη όλο το προσωπικό, ανεξάρτητα από την προφανή κατάσταση της υγείας του, να ασκεί προσωπική υγιεινή και να χρησιμοποιεί κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας, ώστε να διατηρείται ένα περιβάλλον εργασίας χωρίς ασθένειες.
Νέα μέτρα υγιεινής για την αντιμετώπιση του COVID-19
Τα μέτρα υγιεινής που εφαρμόζονται ως τώρα από τις επιχειρήσεις τροφίμων είναι εξίσου αποτελεσματικά στον COVID-19 όπως και σε άλλους μικροβιολογικούς κινδύνους. Όμως, στην παρούσα κατάσταση, είναι απαραίτητο να ληφθούν επιπλέον μέτρα, τα οποία παράλληλα θα πρέπει να επανεξετάζονται με γνώμονα την ασφάλεια των τροφίμων:
- κοινωνική αποστασιοποίηση στον χώρο εργασίας
- τοποθέτηση πλεξιγκλάς όταν δεν είναι δυνατή η τήρηση απόστασης
- περιορισμός των εξωτερικών επαφών στις απολύτως αναγκαίες
- αποφυγή επαφής μεταξύ των οδηγών φορτηγών και της εγκατάστασης τροφίμων
- εκ περιτροπής εργασία ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν υπάρχουν περισσότεροι εργαζόμενοι στην εγκατάσταση από όσους είναι απολύτως αναγκαίοι
- εργασία από το σπίτι, όπου αυτό είναι δυνατόν
- οποιοσδήποτε παρουσιάζει ενδεικτικά συμπτώματα της εν λόγω νόσου (πυρετό, βήχα, δύσπνοια, κόπωση) καλείται να μείνει στο σπίτι του, ώστε να αποφευχθεί η εξάπλωση του ιού
- ενίσχυση των μέτρων υγιεινής, όπως μεγαλύτερη διαθεσιμότητα απολυμαντικών χεριών
- καλός αερισμός των χώρων
- επανεκπαίδευση στα θέματα ατομικής υγιεινής, καθώς και εκπαίδευση σχετικά με τον τρόπο αποτροπής εξάπλωσης του ιού
- εκπαίδευση του προσωπικού στην ορθή χρήση των μέσων ατομικής προστασίας (όπως μάσκες και γάντια)
Αυτά τα μέτρα θα προστατεύσουν το προσωπικό από την εξάπλωση του νέου ιού μεταξύ των εργαζομένων, θα διατηρήσουν ένα υγιές εργατικό δυναμικό ενώ σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα τρόφιμα δεν αποτελούν γνωστή πηγή μετάδοσης, παρέχουν εγγυήσεις για την ασφάλεια της παραγωγής τροφίμων.
Τα καταστήματα λιανικής πώλησης πρέπει να εφαρμόζουν επικαιροποιημένες διαδικασίες καθαρισμού και υγιεινής. Δεδομένου ότι ο ιός είναι πιο ανθεκτικός σε λείες αδρανείς επιφάνειες, όπως είναι το πλαστικό και ο ανοξείδωτος χάλυβας, επιβάλλεται ο τακτικός καθαρισμός αυτών των επιφανειών. Συνιστάται να ελέγχουν την είσοδο των εξωτερικών προμηθευτών προϊόντων και παρόχων υπηρεσιών (καθαρισμού κ.λπ.). Θα πρέπει να ενημερώνουν τους πελάτες σχετικά με τους κανόνες συμπεριφοράς για θέματα υγιεινής.
Επίσης, να εξασφαλίζουν την τήρηση ασφαλούς φυσικής απόστασης μεταξύ των ατόμων, όπως συνιστάται από τις αρχές δημόσιας υγείας, για παράδειγμα μέσω της σήμανσης του δαπέδου ανά σημεία και να περιορίζουν τον αριθμό των ατόμων που βρίσκονται στο κατάστημά τους ταυτόχρονα. Τα προϊόντα αρτοποιίας στις προθήκες αυτοεξυπηρέτησης δεν πρέπει να εκθέτονται ή να πωλούνται χωρίς περιτύλιγμα και τα μη προσυσκευασμένα αρτοπαρασκευάσματα (π.χ. κουλουράκια, παξιμάδια,γλυκίσματα κ.α.) πρέπει να τοποθετούνται σε ερμάρια από πλεξιγκλάς.
Εργαζόμενος στην επιχείρηση με Covid-19
Ο πρωταρχικός στόχος των πρόσθετων ασφαλείας είναι η διατήρηση του ιού COVID-19 έξω από τις επιχειρήσεις. Ο ιός θα εισέλθει στις εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων μόνο όταν ένα μολυσμένο άτομο ή μολυσμένα προϊόντα ή αντικείμενα εισέρθουν σ’ αυτές. Σε περίπτωση που ένας εργαζόμενος αισθανθεί αδιαθεσία στο χώρο εργασίας με τυπικά συμπτώματα του Covid-19, θα πρέπει να απομονωθεί μακριά από άλλα άτομα και να απομακρυνθεί από την εργασία το συντομότερο δυνατό. Όλες οι επιφάνειες με τις οποίες έχει έρθει σε επαφή ο προσβεβλημένος εργαζόμενος πρέπει να καθαριστούν αποτελεσματικά.
Εάν επιβεβαιωθεί ότι ο εργαζόμενος έχει Covid-19, είναι απαραίτητο όλοι οι εργαζόμενοι με τους οποίους έχει έρθει σε στενή επαφή (πρόσωπο με πρόσωπο ή με φυσική επαφή) και κάθε υπάλληλος που ήταν σε απόσταση εντός 1 μέτρου ή στην ίδια ομάδα εργασίας με το επιβεβαιωμένο κρούσμα, να παραμείνουν σε καραντίνα 14 ημερών, ενώ οι υπόλοιποι υπάλληλοι μπορούν να συνεχίσουν κανονικά την εργασία τους. Η οργάνωση υπαλλήλων σε μικρές ομάδες εργασίας θα βοηθήσει στην ελαχιστοποίηση της διαταραχής στη λειτουργία της επιχείρησης. Δεν συνιστάται το κλείσιμο της επιχείρησης. Τα μέτρα που λαμβάνονται για την αποφυγή μετάδοσης του κορονοϊού αφορούν τη δημόσια υγεία και δεν έχουν να κάνουν με την ασφάλεια των τροφίμων. Τρόφιμα που παρήχθησαν σε επιχείρηση όπου εργαζόμενος νόσησε με κορονοϊό, σύμφωνα με τις υποδείξεις του ΕΦΕΤ, δε χρειάζεται να ανακληθούν.
Πηγές:
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας
Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Ευρωπαϊκή Αρχή για τον Έλεγχο των Τροφίμων
ΕΦΕΤ
περιοδικό «The new england journal o f medicine»
