Πολύ λίγοι, εκτός των επαγγελματιών αρτοποιών-ζαχαροπλαστών και των συναφών με αυτούς επαγγελμάτων, μπορούν να φανταστούν πόσος κόπος και δεξιοτεχνία χρειάζεται για να παραχθεί ένα αρτο-ποίημα ή ένα γλύκισμα. Με τις απαιτήσεις μάλιστα των καταναλωτών να αυξάνονται, ακόμη και οι μικρότεροι επαγγελματίες του είδους χρησιμοποιούν εξοπλισμό και μηχανήματα, ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν στον ανταγωνισμό. Όμως, ακόμη και αυτές οι μηχανές ενέχουν σοβαρούς κινδύνους για τους χειριστές, όσο και εάν οι τελευταίοι έχουν εξοικείωση με τη χρήση τους.
Γράφει ο Γιώργος Σκρουμπέλος, Δρ Μηχανολόγος Μηχανικός Γενικός Διευθυντής RMS ΕΞΥΠΠ
Πρόεδρος Επιτροπής Υγείας & Ασφάλειας του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Εταιρειών Συντήρησης
Η νομοθεσία σχετικά με τα μηχανήματα
Από το 1985, επίσημα πλέον, ο εργοδότης καθίσταται υπεύθυνος να διαθέτει στο προσωπικό του μηχανήματα και εξοπλισμό τα οποία δεν τους εκθέτουν σε κινδύνους. Μέχρι το 1994 η γενική αυτή συνθήκη ικανοποιείτο με ειδικούς κανονισμούς για κάθε κατηγορία ή και για κάθε ειδικό μηχάνημα. Όμως από τη 01-01-1995 με το ΠΔ 377 καθορίστηκαν γενικές αρχές για την ασφάλεια των μηχανών και των μηχανημάτων, ενώ με το ΠΔ 57/2010 η εναρμόνιση στις οποίες ισχύει από τις 25-06-2010, ήτοι την ημερομηνία έκδοσης του ΦΕΚ 97Α.
Η γενική απαίτηση, εδώ και πλέον της μίας 10ετίας, συνοψίζεται στα ακόλουθα:
- Οι μηχανές επιτρέπεται να διατίθενται στην αγορά μόνο αν δε θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και υγεία των προσώπων και των κατοικίδιων ζώων και αγαθών, υπό την προϋπόθεση ότι:
– Είναι εγκατεστημένα σωστά
– Είναι συντηρημένα
– Λειτουργούν για το σκοπό που προορίζονται
- Οι αρχές μπορούν να επιβάλλουν επιπρόσθετες απαιτήσεις, μέσα στα πλαίσια των ίδιων προδιαγραφών.
Και μάλιστα αυτές οι πρόνοιες ισχύουν όχι μόνο για πλήρεις μηχανές ή γραμμές παραγωγής αλλά και για τα συστατικά μέρη τους, ακόμη και για ημιτελή μηχανήματα.
Τι γίνεται με τα μηχανήματα που λειτουργούν για 10ετίες;
Χωρίς να υπεισέλθουμε σε τεχνικές και κουραστικές λεπτομέρειες, οι ιδιοκτήτες τους που τα χρησιμοποιούν (π.χ. για παραγωγή) πρέπει να συντάξουν ένα τεχνικό φάκελο συμμόρφωσης με τις βασικές απαιτήσεις υγείας και ασφάλειας, με βάση συγκεκριμένα πρότυπα.
Εν κατακλείδι, ο νομοθέτης απαιτεί πλέον όλα τα χρησιμοποιούμενα μηχανήματα είτε να φέρουν συμμόρφωση προς τις προδιαγραφές υγείας και ασφαλείας, με βάση εναρμονισμένα πρότυπα, οπότε φέρουν και τη σχετική επισήμανση CE, είτε να συνταχθεί ένας τεχνικός φάκελος για το παλαιό μηχάνημα, ο οποίος να περιέχει όλες τις απαιτήσεις και συμμορφώσεις, ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια και υγεία του χρήστη και των παρευρισκομένων, απαιτήσεις οι οποίες πρέπει να έχουν υλοποιηθεί από τον έχοντα την οικονομική εκμετάλλευση των μηχανημάτων.
Σημαντική σημείωση:
Σύμφωνα με τις προδιαγραφές το κάθε μηχάνημα προστατεύει το χρήστη όχι μόνο όταν το λειτουργεί, σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή (προβλεπόμενη χρήση), αλλά ακόμη και από «ευλόγως προβλέψιμη κακή χρήση», λόγω π.χ. παραβίασης των προστατευτικών διατάξεων. Δηλαδή, οι προστατευτικές διατάξεις δεν πρέπει να παραβιάζονται εύκολα ακόμη και εάν ο χρήστης το προσπαθήσει.
Πηγές κινδύνου και κίνδυνοι από μηχανήματα
Τα μηχανήματα χρησιμοποιούνται επειδή συμπληρώνουν την ευφυΐα του ανθρώπου με τη δύναμη και ταχύτητα που αυτός δε διαθέτει. Όμως, αυτό έχει το κόστος της αυξημένης επικινδυνότητας κατά τη χρήση των μηχανημάτων. Οι κυριότεροι κίνδυνοι από τα μηχανήματα είναι:
- Ηλεκτρικά μέρη
- Θερμά ή ψυχρά μέρη
- Χρήση πεπιεσμένου αέρα ή άλλων ρευστών, όπως το νερό ή το λάδι
- Πηγές ακτινοβολίας
- Περιστροφικά κινούμενα μέρη όπως αλυσίδες, τροχοί, γρανάζια, προπέλες, αναδευτήρες κλπ.
- Γραμμικά κινούμενα μέρη, όπως έμβολα, κοπτικά μαχαίρια, ιμάντες κλπ.
- Συνδυασμός των δύο τελευταίων π.χ. ιμάντες σε τροχαλίες
- Σκόνες και αναθυμιάσεις από διαφυγή υλικών
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμούς αλλά και έκθεση σε συνθήκες που μπορεί μακροπρόθεσμα να βλάψουν την υγεία των εκτιθέμενων εργαζομένων.
Συστήματα ασφαλείας
Για να είναι δυνατή η αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων, όλα τα μηχανήματα πρέπει να διαθέτουν, κατ’ ελάχιστον, συγκεκριμένα συστήματα ασφαλείας, τα οποία ονομάζονται «δομικά στοιχεία ασφαλείας».
Ένας ενδεικτικός κατάλογος περιλαμβάνει τα κατωτέρω:
• Προφυλακτήρες σταθεροί και κινητοί με διατάξεις μανδάλωσης, ώστε όταν αφαιρούνται να διακόπτεται η λειτουργία του μηχανήματος
•Προστατευτικές διατάξεις ανίχνευσης προσώπων (φωτοκύτταρα, φωτοκουρτίνες κλπ.)
• Συστήματα απαγωγής εκπομπών βλαβερών ουσιών (π.χ. σκόνης)
• Διατάξεις στάσης έκτακτης ανάγκης (κουμπιά “STOP” σχήματος μανιταριού)
• Διατάξεις για την προστασία των χειριστών από ηλεκτροπληξία
• Τερματικοί διακόπτες αυτόματης διακοπής λειτουργίας για τη μανδάλωση ανοιγμάτων εισόδου-εξόδου
Σήμανση
Τα μηχανήματα πρέπει επίσης να φέρουν επισήμανση όλων των κινδύνων που εμφανίζονται κατά τη χρήση τους (ορθή ή λανθασμένη λόγω συμπεριφοράς). Η σήμανση αυτή μάλιστα θεωρείται αναπόσπαστο τμήμα του μηχανήματος και συνεπώς πρέπει:
• να πληροί συγκεκριμένες προδιαγραφές
• να είναι εμφανής
• να είναι ευανάγνωστη
• να συντηρείται
• να αντικαθίσταται σε περίπτωση φθοράς της
Η σήμανση CE
Η κυριότερη σήμανση που πρέπει να υπάρχει σε όλα τα μηχανήματα που αγοράστηκαν από το 01-01-1995 και μετά είναι η ένδειξη CE, η οποία θεωρητικά καταδεικνύει ότι το μηχάνημα συμμορφώνεται σε συγκεκριμένες προδιαγραφές (βλ. λογότυπο σχήματος).
Η σήμανση αυτή πρέπει να είναι ανεξίτηλη, τοποθετημένη από τον κατασκευαστή σε ορατό σημείο του μηχανήματος και να μη συγχέεται με άλλες επισημάνσεις. Κάθε μηχάνημα που διακινείται (αγοράζεται ή πωλείται) εντός της ΕΕ, έστω και μεταχειρισμένο, πρέπει να φέρει CE.
Στα επόμενα άρθρα θα αναλύσουμε διεξοδικά και άλλες από τις ανωτέρω απαιτήσεις με παραδείγματα και φωτογραφικό υλικό από μηχανήματα διαφόρων τύπων και ειδικότερα συναφή του επαγγέλματος του αρτοποιού.
