Το δέντρο της χαρουπιάς (Ceratonia siliqua L.) ανήκει στην οικογένεια Leguminosae και το συναντάμε με τις ονομασίες Locust Bean / Locust Pods στην Αγγλία, Caroube και Pain de Saint Jean-Baptiste στη Γαλλία, Johannisbrotbaum στη Γερμανία, Algarrobo στη Χιλή, Garrofero στην Ισπανία, Alfarrobeira στην Πορτογαλία κ.ο.κ.
Η χαρουπιά είναι ένα αειθαλές δέντρο που καλλιεργείται αδιαλείπτως και ευρέως στην περιοχή της Μεσογείου για περισσότερο από 4.000 χρόνια για τους πλούσιους σε σάκχαρα λοβούς αλλά και τους σπόρους της που περιέχουν κόμμι.
Σε ιστορικές πηγές αναφέρεται ότι χρησιμοποιείτο σαν τροφή στην αρχαία Ελλάδα και την Αίγυπτο, γι’ αυτό και στη Γαλλία έχει γίνει γνωστό κι ως Fève de Pythagore (φασόλι του Πυθαγόρα) ή Figuier d’ Egypte (αιγυπτιακή συκιά).
Διατροφικά
Ο ώριμος λοβός, παρόλο που γευστικά θυμίζει τη σοκολάτα, έχει ελάχιστα λιπαρά (0,2-0,8%), η γεύση του είναι γλυκιά καθώς περιέχει σημαντική ποσότητα (50-70%) σακχάρων (σακχαρόζη, γλυκόζη, φρουκτόζη και μαλτόζη), πρωτεΐνες (1-5%), υψηλό ποσοστό (11-16%) ακατέργαστων ινών (κυρίως κυτταρίνη και ημικυτταρίνη), μέταλλα (1-6%) κυρίως ασβέστιο σε τριπλάσια ποσότητα απ’ ότι στο γάλα, κάλιο, μαγνήσιο, νάτριο, φώσφορο, χαλκό, ψευδάργυρο, σίδηρο και βιταμίνες (A, B, C, D, E, Νιασίνη και φολικό οξύ).
Σημαντική είναι και η περιεκτικότητα σε εδώδιμες ίνες και πολυφαινόλες που έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση κατά των ελευθέρων ριζών σε ζωντανούς οργανισμούς, λόγω της ικανότητάς τους να αναστέλλουν την οξειδωτική βλάβη ορισμένων σημαντικών βιομορίων (DNA, πρωτεΐνες και λιπίδια).
Χρήσεις
Για όλους τους παραπάνω λόγους, οι λοβοί και οι σπόροι χαρουπιού χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη στη βιομηχανία τροφίμων, φαρμακευτικών προϊόντων και καλλυντικών.
Στη βιομηχανία τροφίμων χρησιμοποιούνται βασικά για την παρασκευή σιροπιών σακχάρων (χαρουπόμελο) και αμυλούχων προϊόντων (χαρουπάλευρο) όπου βρίσκουν εφαρμογή ως φυσικά γλυκαντικά σε κέικ, γλυκά, κομπόστες και μαρμελάδες. Λόγω της γλυκύτητάς του και της παρόμοιας γεύσης με τη σοκολάτα, σε συνδυασμό με τη χαμηλή τιμή του, το χαρουπάλευρο χρησιμοποιείται ευρέως ως υποκατάστατο κακάο για γλυκά, μπισκότα, προϊόντα ζαχαροπλαστικής, προϊόντα αρτοποιίας και ποτά. Ένα ακόμα από τα πλεονεκτήματα της χρήσης χαρουπάλευρου ως υποκατάστατου κακάο, είναι ότι δεν περιέχει τα αλκαλοειδή καφεΐνη και θεοβρωμίνη.
Από επιστημονικές μελέτες έχει αποδειχθεί η φαρμακευτική δράση των προϊόντων χαρουπιού στον ανθρώπινο οργανισμό, λόγω της αντιοξειδωτικής δράσης τους, των αντιμικροβιακών και αντιφλεγμονωδών ιδιοτήτων καθώς και της καθυστερημένης απορρόφησης της γλυκόζης στο αίμα, που το καθιστά κατάλληλο για υπογλυκαιμικές δίαιτες.
Αναφορές σε ιατρικά περιοδικά στη δεκαετία του 1950 έδειξαν ότι χαρουπάλευρο αναμεμειγμένο στο γάλα θα μπορούσε να βοηθήσει τα νήπια να αφομοιώσουν καλύτερα τα γεύματά τους, λόγω της στυπτικής του δράσης.
Σήμερα κυκλοφορούν στην αγορά φαρμακευτικά σκευάσματα και συμπληρώματα διατροφής που έχουν δείξει μετά από έρευνες ότι η λήψη τους για 4-8 εβδομάδες μειώνει τα επίπεδα ολικής χοληστερόλης και «κακής» (LDL) χοληστερόλης σε παιδιά και ενήλικες με οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία.
Το χαρούπι ακόμα χρησιμοποιείται – κυρίως στις αραβικές χώρες – και για την παρασκευή αλκοολούχων ηδύποτων.
Από τους σπόρους του χαρουπιού εξάγεται το κόμμι χαρουπιού, μια γαλακτομαννάνη που αποτελεί ένα φυσικό πρόσθετο (Ε410). Χρησιμοποιείται ως πηκτικός παράγοντας σε παγωτά κι ως σταθεροποιητής και γαλακτωματοποιητής στη ζαχαροπλαστική και στο βρεφικό γάλα σε σκόνη.
Τέλος, από τους σπόρους παρασκευάζεται επίσης μια κυτταρινούχα πρώτη ύλη η οποία χρησιμοποιείται για την κατασκευή φωτογραφικών πλακών για ακτινογραφίες, αλλά και άλλων αντικειμένων.
Το χαρουπάλευρο παράγεται με διαλογή των ώριμων λοβών, καθαρισμό, θρυμματισμό, αφαίρεση των σπόρων, θέρμανση, άλεση, καβούρδισμα (προαιρετικά) και κοσκίνισμα, ενώ το χαρουπόμελο παράγεται με εκχύλιση με νερό, διήθηση και συμπύκνωση.
Συμπέρασμα
Σίγουρα ένας λάτρης της σοκολάτας δε θα την εγκαταλείψει ποτέ, αλλά μπορεί να αγαπήσει παράλληλα και το χαρούπι για τις υπέροχες ομοιότητές του: το φυσικά σκούρο καφέ χρώμα του, την πλούσια γεύση και άρωμα, αλλά και την ευελιξία να μπορεί να χρησιμοποιείται σε πολλά προϊόντα αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής, υποκαθιστώντας μερικώς, ή ακόμα και πλήρως, τη σοκολάτα, προσδίδοντας πολύ λιγότερα λιπαρά και θερμίδες.
