Η αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών, η παρουσία ακραίων καιρικών φαινομένων, οι έντονες βροχοπτώσεις, οι παρατεταμένες ξηρασίες και η υπερθέρμανση του πλανήτη έχουν άμεση επίπτωση στα ζώα και στα φυτά, στα δάση και στις καλλιεργούμενες εκτάσεις, στις θάλασσες και στους ωκεανούς. Οι νέες συνθήκες που δημιουργούνται ευνοούν την επιβίωση των μικροβίων και άλλων επιβλαβών οργανισμών, καθώς και τη διάδοσή τους, δημιουργώντας αναδυόμενους φυτοϋγειονομικούς κινδύνους. Οι επιπτώσεις στην ασφάλεια των τροφίμων είναι πρόδηλες.
Εξάπλωση των ασθενειών
Η μεταβολή των καιρικών φαινομένων και της εποχικότητας έχει αντίκτυπο στις γεωργικές πρακτικές και στα καλλιεργούμενα είδη. Νέες καλλιέργειες σε νέα εδάφη έχουν σαν αποτέλεσμα τη μεταφορά παρασίτων και ασθενειών σε περιοχές όπου δεν είχαν εμφανιστεί ξανά. Χωροκατακτητικά ξενικά είδη, φυτά ή ζώα, εισέρχονται σε νέα εδάφη απειλώντας τη φυσική βιοποικιλότητα. Από τη μετακίνηση εντόμων και πουλιών, παράσιτα μπορούν να μεταφερθούν σε νέες περιοχές, κομίζοντας ασθένειες σε φυτά και ζώα, με συνέπειες στη γεωργία και στην κτηνοτροφία. Σε έκθεση της EFSA αναφέρεται ότι το έντομο Bemisia tabaci θεωρείται μία από τις σοβαρότερες απειλές για την καλλιέργεια παγκοσμίως, κυρίως λόγω του μεγάλου αριθμού ιών που μεταδίδει.
Στις περιοχές όπου είναι εγκατεστημένο, οι ιοί που μεταδίδονται από αυτό το έντομο, ειδικά εκείνοι που επηρεάζουν την τομάτα και τα κολοκυνθοειδή, καθώς και τα φασόλια, το πιπέρι και τις μελιτζάνες, ευθύνονται για σοβαρές ασθένειες, που έχουν ισχυρό αρνητικό αντίκτυπο στην απόδοση των καλλιεργειών. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα έντομα Culicoides midges, που είναι υπεύθυνα για τον καταρροϊκό πυρετό του προβάτου, ήρθαν στη Νότια Ευρώπη από την Αφρική, ως αποτέλεσμα της αυξημένης υγρασίας και της θερμοκρασίας, που συνδέονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη. Ο καταρροϊκός πυρετός του προβάτου δεν επηρεάζει τους ανθρώπους, αλλά μπορεί να προκαλέσει σημαντική ζημιά στους πληθυσμούς των ζώων.
Παράλληλα, η κλιματική αλλαγή βοηθάει στην εξάπλωση των μικροοργανισμών σε νέες περιοχές. Οι πλημμύρες που συνοδεύουν τις έντονες βροχοπτώσεις μεταφέρουν παθογόνους μικροοργανισμούς στις καλλιεργούμενες εκτάσεις. Η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας και η αύξηση των εισροών θρεπτικών ουσιών οδηγεί στην αφθονία του φυτοπλαγκτόν, που αποτελεί τη βασική τροφή για πολλά θαλάσσια είδη. Κάποια από αυτά είναι τοξικά, όπως το ciguatera, που κανονικά βρίσκεται σε τροπικές περιοχές, όμως το 2008 καταγράφηκαν περιστατικά δηλητηρίασης από κατανάλωση ψαριών στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, τα οποία ήταν μολυσμένα με την τοξίνη ciguatoxin.
Ευνοϊκές συνθήκες για παθογόνους μικροοργανισμούς
Η επιβίωση και ο πολλαπλασιασμός των μικροοργανισμών, ιών και βακτηρίων, που συνδέονται με τροφιμογενείς λοιμώξεις εξαρτώνται από τη θερμοκρασία και την υγρασία. Οι παρατεταμένες ζέστες και οι βροχοπτώσεις δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξή τους, με άμεση συνέπεια στην ασφάλεια των τροφίμων. Παράδειγμα αποτελεί το παθογόνο βακτήριο σαλμονέλα, που είναι η πιο συνηθισμένη αιτία τροφολοιμώξεων στην Ευρώπη. Τα θερμότερα καλοκαίρια και οι ηπιότεροι χειμώνες ευνοούν την εξάπλωση παθογόνων μικροοργανισμών από έντομα και τρωκτικά, ενώ οι μεταβαλλόμενες συνθήκες ενδέχεται να ευνοήσουν τη δημιουργία ξένων ειδών, επιβλαβών για την υγεία των φυτών και των ζώων.
Ορισμένα είδη μυκήτων παράγουν χημικές ουσίες που ονομάζονται μυκοτοξίνες. Οι αφλατοξίνες είναι καρκινογενείς μυκοτοξίνες και παράγονται από έναν μύκητα που διαβιεί σε περιοχές με υγρό και ζεστό κλίμα. Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη συνέβαλε πιθανώς στην εμφάνιση αφλατοξινών στην Ευρώπη. Οι αφλατοξίνες επηρεάζουν την υγεία των φυτών που προσβάλλουν και εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα μέσω μολυσμένων τροφών και ζωοτροφών. Αφλατοξίνες καταγράφονται στην καλλιέργεια σίτου, αραβοσίτου και ρυζιού με άμεσες συνέπειες στην ασφάλεια των προϊόντων που παράγονται από αυτά.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ασφάλεια των τροφίμων είναι ένα νέο πεδίο έρευνας. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) ξεκίνησε το 2018 ένα έργο με τίτλο «Η αλλαγή του κλίματος ως κινητήρια δύναμη των αναδυόμενων κινδύνων για την ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών, την υγεία των φυτών, την υγεία των ζώων και τη διατροφή» (CLEFSA), που αποσκοπεί στον εντοπισμό των αναδυόμενων κινδύνων, που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, για την υγεία των φυτών και των ζώων, την ασφάλεια των τροφίμων και την ποιότητα της διατροφής. Τα αποτελέσματα του έργου του CLEFSA αναμένονται μέσα στο 2020.
Πηγή:
https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/climate-change-and-food-safety
